Izgled i položaj logora
Logor Jasenovac je bio logor smrti u okolini istoimenog gradića u takozvanoj Nezavisnoj Državi Hrvatskoj za vreme Drugog svetskog rata. Formiran je u avgustu 1941. godine, a uništen od ustaša aprila 1945. godine.
Logor je građen od avgusta 1941. do februara 1942. godine. Veći deo logora se nalazio u mestu Jasenovac, oko 100 kilometara jugoistočno od Zagreba. Logori I i II bili su u selima Bročice i Krapje, ali su brzo rasformirani zbog čestih poplava. Zatvorenici su prebačeni u logor Ciglana (Jasenovac III), koji je bio najveći logor i uključivao je krematorijum. U Donjoj Gradini sa druge strane reke Save vršena su pogubljenja. Logor za decu bio je u Sisku, a ženski logor u Staroj Gradiški na jugoistoku od Jasenovca, mada je žena i dece bilo i u Jasenovcu.
Sistem koncentracionih logora Jasenovac je u egzilu dizajnirao Vjekoslav Maks Luburić, koji je bio i njegov prvi komandant.
Prvi upravnik logora bio je bivši sveštenik Fra Miroslav Majstorović, a kasnije Dinko Šakić.
Dinko Šakić je pripadao „časnicima“ izvršiocima najmonstruoznijih zločina u Jasenovcu. U ovoj grupi „časnika“ bili su i Mima Pavičević, Modrić, Matković, Naletić, Šarić, Đerek, Sablić, Mihaljević, Josip Matija i Petar Brzica.
Koncentracioni logor Jasenovac sačinjavalo je nekoliko logora osnovanih u kratkim vremenskim periodima, na većoj ili manjoj udaljenosti od samog mesta Jasenovac. Ustaše su čitavo njegovo stanovništvo pobili ili ga preselili, a u samo mesto smestili stalni ustaški garnizon. Sam logor je bio sistem od 5 glavnih kampova i nekoliko manjih kampova i gubilišta koji su pokrivali ukupno oko 210 kvadratnih kilometara blizu ušća Une u Savu.
Kampovi su bili
Kamp I Bročice
Kamp II Krapje
Kamp III Ciglana
Kamp IV Kožara
Kamp V Stara Gradiška
Dodatna bliska područja sa gubilištima su bila: Gradina, Jablanac, Uštice, Mlaka, Dubica (krečana) i Granik (na reci Savi).
Pripremni radovi za osnivanje novog logora započeli su najkasnije 24. jula 1941. kada je Ravnateljstvo melioracionih i regulatornih radova naručilo drvo „za gradnju drvenih baraka u Jasenovcu“. Iako se spominje mesto Jasenovac, prvi zatočenici dopremani su u Logor I, pored sela Krapje, i u Logor II, koji se nalazio u blizini sela Bročice.
Logor je osnovan od 15. do 21. avgusta 1941., a prvi zatvorenici stižu 20.–21. avgusta da naprave barake u Kampu I Bročice. Hrvatske novine 23. avgusta donose vesti o osnivanju radnog logora u Jasenovcu radi gradnje brana na rijekama Lonji i Trebici da se isuše Lonjske močvare.
Ova prva dva logora ubrzo su rasformirana zbog čestih poplava reke Veliki Strug koje su onemogućavale rad zatvorenika i boravak u logorima, a preživeli zatvorenici preseljeni su u novoosnovani Logor III Ciglana, smešten nedaleko od mesta Jasenovac, uz reku Savu, gde je već postojao industrijski kompleks. Uz ovaj najveći, a po svojoj funkciji centralni, postupno su formirani i drugi delovi logora: radna grupa Kožara, osnovana 1942. godine u samom mestu Jasenovac; Logor Stara Gradiška, drugi po veličini logor, smešten unutar objekta bivše kaznionice; te logorske ekonomije Mlaka, Jablanac, Gređani, Bistrica i Feričanci.
Ovaj jedinstveni kompleks logora, uređen po uzoru na koncentracione logore Trećeg rajha, službenog imena „Ustaška obrana Zapovjedništvo sabirnih logora Jasenovac“, bio je pod zapovedništvom Ustaške nadzorne službe (UNS-a), odnosno njenog Ureda III Ustaške obrane čija je funkcija bila osnivanje i organizacija, te uprava i osiguranje logora.
Koncentracioni logor Jasenovac bio je prvi sistematski izgrađivani logorski kompleks na teritoriji Nezavisne Države Hrvatske, jedini koji je neprekidno delovao kroz celo vreme njenog postojanja, najveći po prostoru koji je zauzimao, po broju logoraša koji su kroz njega prošli i po broju žrtava koje su u njemu stradale. Bio je to višenameński logor, ali pre svega logor smrti. Bio je gubilište za većinu onih koji su u njega ušli, a nisu se uklapali u pojam „rasne čistoće“ (najviše Srbi, ali i Jevreji i Romi), kao i za protivnike ustaškog režima i članove njihovih porodica, bez obzira na nacionalnu ili rasnu pripadnost. U njega su se upućivali ne samo muškarci, nego i žene i deca iz svih krajeva NDH.
LEGENDA UZ VELIKU MAPU „JASENOVAČKI LOGOR“
- Stražara Ustaško-„časničke“ nastambe – „Hodnik maljeva“
- Zvonara
- Mučionica – zatvor i stan mučitelja
- Šupa za opljačkane stvari
- Zapovjedništvo, stan Luburića – „sveta soba“, stan Ljube Miloša – mjesto sadističkih umorstava iz uživanja, kancelarija Begovića
- Mjesto primanja novopridošlih osuđenika i odabiranja za individualna i masovna umorstva te bezbrojnih javnih mučenja i ubojstava
- „Montaža“
- Magazin, limarija
- Garaža
- Groblje željeznih uređaja, automobila itd.
- Lančara
- Ciglana „Ring“ peći (keramika) za spaljivanje živih i poklanih
- „Tunel smrti“
- Električari
- Građevinska grupa, stolarija
- Pravljenje sirovih ćerpiča za ciglu – mjesto mnogih ubojstava
- Ustaško-„časnička“ kantina i trpezarija. Radionice: umjetno-keramička, umjetno-bravarska, brijačnica, itd.
- Pilana
- Pogon
- Mjesto mnogih „nastupa“ i ubojstava
- Staja za oruđe i stočnu hranu
- Latrine s otvorenim otjecajem „Bajer“ (41), odakle se je voda pumpala (31) u „jezero“ (24) koju su logoraši pili, a bila je zaražena trbušnim tifusom
- Pekara i magazini hrane
- Sablasno jezero
- Ekonomija, staje
- Klaonica
- Bolnica „B-I“
- Bolnica „B-II“ (Ljudolovka)
- Bolnička „nastamba“ – za osoblje bolnice
- Mjesto „nastupa“ i „primjernih egzekucija“
- Pumpa za prebacivanje zaražene vode iz „Bajera“ u „Jezero“ (24)
- Povrće buja iz groblja plitko zakopanih žrtava
- Logor
- Latrine
- Vježbalište djece, koja su kasnije poklana
- Dezinfekcija. Stan, gdje su stanovala djeca s učiteljem
- „III-C“
- Čergaski, ciganski „logor gladne smrti“
- Kuhinja za zatočenike i magazin
- „Krpаra“ – za sortiranje ciganskih prnja, koje su slali u tekstilne fabrike
- „Bajer“ – veliki krater, iz kojeg se kopala glina. Mjesto masovnih ubojstava iscrpljenjem
- Ciklonska plina – radionica sapuna
- Granik
- Skela za Gradinu
- Kule „vrebačnice“
- Vrančićeva veterinarska ambulanta
- Mrtvačnica
- Kancelarija „III-C“
- Skela „sv. Moloha“
- „Kuća sablasti“ Pere Vukića
---
Izvor:
jasenovac.in.rs